awhhe_n

Ներուժի զարգացում՚ դրամաշնորհային ծրագրի կատարողականի հաշվետվություն
Ֆինանսավորումը` ՙԿանայք` հանուն ջրային համագործակցության՚ (WfWP) միջազգային կազմակերպության
Էկոլոգիական սանիտարիան` որպես ՀԶՄ7-ին հասնելուն նպատակաուղղված գյուղի կայուն զարգացման նախաձեռնություն (CB-0804)

wfwp

 Ելակետային տեղեկատվություն

Մեզը կղանքից զատող համակարգով զուգարանները ցուցադրական օրինակ են այն բանի, թե ինչպես կարելի է կայուն եղանակով բարելավել մարդկանց, հատկապես` երեխաների սանիտարական և հիգիենիկ պայմանները և պաշտպանել հողը և ստորգետնա ջրերը մարդու արտաթորանքի ներթափանցումից:
Հայաստանն ունի շատ սահմանափակ բյուջե` հասարակական օբյեկտների, ներառյալ դպրոցների շահագործման և տեխնիկական սպասարկման համար: Համարյա բոլոր գյուղական դպրոցներում աշակերտներն օգտվում են դպրոցի բակի մի անկյունում տեղակայված զուգարանից: Այդպիսի զուգարանները գտնվում են անմխիթար վիճակում, գարշահոտ են, կեղտոտ և չեն երաշխավորում անձի ամեկուսացումը, քանի որ դրանց դռները կամ չեն փակվում, կամ իսպառ բացակայում են: Կա մեկ այլ վտանգ ևս, որը կապված է զուգարանների սայթաքուն հատակների հետ: Շատ դպրոցներում չկան ձեռքերը լվանալու համար անհրաժեշտ պայմաններ, իսկ որոշ դեպքերում նույնիսկ խմելու ջուր չկա: Այսպիսին էր իրավիճակը Հայանիստ, Ֆանտան և Խաչփար գյուղերում, ուր ՙՀայ կանայք հանուն առողջության և առողջ շրջակա միջավայրի՚ ՀԿ-ն, 2005 թ.-ից սկսած, ՙԵվրոպայի կանայք` հանուն ընդհանուր ապագայի՚ միջազգային կազմակերպության հետ համատեղ իրականացրել է մեզը կղանքից զատող համակարգով էկոսան զուգարանների կառուցման ծրագրեր Հայանիստ, Ֆանտան և Խաչփար գյուղերի դպրոցների և Հայանիստ ու Ձորաղբյուր գյուղերի 28 տնտեսության համար:
Իրականացրած գործունեության արդյունքում, ներկայումս նշված դպրոցների ուսուցչական անձնակազմը և աշակերտներն օգտվում են հարմարավետ, տաք, մաքուր և հոտից զերծ զուգարաններից:

Հայանիստ

Հայանիստ գյուղը գտնվում է ճահճային վայրում: Այստեղ ստորգետնյա ջրերի մակարդակը բարձր է (0,8-1,5 մ): Գյուղն ունի 2440 բնակիչ: Տնտեսությունների մեծ մասն ունի հորատիպ զուգարաններ, որոնք սովորաբար, զուրկ են փականներից: Ստորգետնյա ջրերի բարձր մակարդակի պատճառով, այդպիսի արտաքնոցների փոսի խորությունը մոտ 1 մ է: Շատ հաճախ դրանք կառուցվում են բաց դրենաժների վրա, որոնց կեղտաջրերն օգտագործվում են ոռոգման նպատակով: Այս ամենն առաջացնում է հողի և ստորգետնյա ջրերի աղտոտման վտանգ: Մեկ այլ խնդիր է նաև այն, որ հաճախ, երբ հորատիպ զուգարանի փոսը լցվում է, բնակիչը փոսը ծածկում է հողով և մեկ այլ տեղ` բակում կամ այգում, փորում է մի նոր փոս: Այս դեպքում ևս, առաջանում է ստորգետնյա ջրերի` կեղտաջրերով աղտոտվելու վտանգ:

Խաչփար

Խաչփար գյուղն ունի 2700 բնակիչ: Իրավիճակն այստեղ սանիտարական պայմանների առումով նույնն է, ինչ Հայանիստում: Գյուղի բնակիչներն օգտվում են ոչ խորը հորատիպ զուգարաններից, իսկ ստորգետնյա ջրերի մակարդակը 3 մ է:

ՙՆերուժի զարգացում՚ ծրագրի գործունեության նպատակային խնդիրները

Կազմակերպել 2-օրյա ուսուցում` ներգրավելով միջազգային փորձագետի, գյուղաբնակների և էկոլոգիական սանիտարիայով և էկոսան զուգարանների կառուցմամբ հետաքրքրված ՀԿ-ների և ներկայացնելով հնարավոր խնդիրները և լուծումները գ Կազմակերպել դաշտային այցեր Հայանիստ և Խաչփար գյուղեր` փորձի փոխանակման և Շվեդիայի Լինքշոփինգի համալսարանի փորձագետի կողմից էկոսան զուգարանների (3 դպրոցական և 5 անհատական) վիճակի գնահատման նպատակով:

Նախագծի գործողությունները

Նախագիծն իրականացվել է 2009 թ.-ին:
Նախագծի իրականացման ընթացքում ՀԿՀԱԱՇՄ ՀԿ-ն կազմակերպել է 5 հանդիպում ջրի և սանիտարիայի հարցերով զբաղվող ՀԿ-ների հետ:

Տեղեկատվական նյութերի պատրաստում

ՀԿՀԱԱՇՄ ՀԿ-ն ուսումնասիրել է համապատասխան տեղեկատվությունը, հեշտացրել է նյութը հասկանալի դարձնելու համար, թարգմանել է հայերեն լեզվով, հանձնել տպագրության և տարածել: Տեղեկատվական նյութերը ընդհանուր պատկերացում են տալիս կայուն սանիտարիայի` մեզը կղանքից զատող համակարգով զուգարանների, սեփական տան բակում կառուցվող էկոսան զուգարանի մանրամասն դիզայնի, շահագործման և տեխնիկական սպասարկման մասին:

Տեղեկատվության տարածում

Այս փուլում տեղեկատվության տարածման նպատակն է եղել` բարձրացնել իրազեկությունը կայուն սանիտարիայի, խմելու ջրի անվտանգության և այլընտրանքային գյուղատնտեսական մոտեցումների վերաբերյալ և խթանել մարդկանց հետաքրքրությունը` նորարական մտածողության հանդեպ: ՀԿՀԱԱՇՄ ՀԿ-ն անց է կացրել 4 ուսուցում խմելու ջրի և կայուն սանիտարիայի հարցերի վերաբերյալ` տեղական ինքնակառավարման մարմինների աշխատակիցների և գյուղաբնակների համար (կառուցում և օգտագործում):
Այս նախագծի շրջանակներում ՀԿՀԱԱՇՄ ՀԿ-ն կազմակերպել է երկօրյա ուսուցում` էկոսան զուգարանի տեխնոլոգիաների մասին: Ուսուցման նպատակն էր` նպաստել ՀԿՀԱԱՇՄ ՀԿ-ի, էկոսան զուգարանների կառուցմամբ հետաքրքրված գյուղաբնակների և տեղական ՀԿ-ների ներուժի զարգացմանը, ինչպես նաև` քննարկել հնարավոր դժվարությունների և խնդիրների հարցերը և փորձել տալ լուծումներ այդ խնդիրներին:
Ուսուցումն անցկացվել է 2009 թ. մայիսի 14-15-ը: Ուսուցմանը մասնակցում էր 46 մարդ` 2 ներկայացուցիչ ԱՄՆ Խաղաղության Կորպուսից, որը զբաղվում է Հայաստանում էկոլոգիական զուգարանների կառուցմամբ, Արարատի, Արագածի և Լոռու մարզերի 7 ազգային և տեղական ՀԿ-ի ներկայացուցիչներ, 1 մարզային թերթի թղթակից, ՀԿՀԱԱՇՄ ՀԿ-ի 8 աշխատակից և Հայանիստ և Խաչփար գյուղերից 36 գյուղաբնակ, ովքեր կառուցել կամ պատրաստվում են կառուցել էկոսան զուգարան:
Ուսուցումը վարում էր միջազգային փորձագետ Յան – Օլօֆ Դրագներթը, ով ոուսուցման ժամանակ ներկայացրեց հետևյալ թեմաները` <<Էկոսան: Փակ շղթա>>, <<Մարդու արտաթորանքի վարակազերծումը և ԱՀԿ հանձնարարականները>>, <<Էկոսան արգասիքի մշակումը >>, <<Մեզը և կղանքը` որպես պարարտանյութ>> և <<Էկոսանը գործնականում: Տեխնիկական հարցեր>>:

ela2009_clip_image006 ela2009_clip_image002
Հանդիպում Հայանիստի դպրոցի տնօրենի հետ Ուսուցում Հայանիստի դպրոցում

Ուսուցման 2-րդ օրը մասնակիցների համար կազմակերպվեցին դաշտային այցեր: Մասնակիցներն այցելեցին Խաչփար և Հայանիստ գյուղերի դպրոցների էկոսան զուգարաններ և կոմպոստացման վայրը` Հայանիստում:

Հայանիստ
Այս գյուղի դպրոցի էկոսան զուգարանը, որն ունի առանձին սենյակներ կանանց և տղամարդկանց համար, ընդհանուր առմամբ, 7 երկխցիկանի բաժին և 3 միզարան, կառուցվել է 2006թ. սեպտեմբերին:

Խաչփար
Այս գյուղի դպրոցի էկոսան զուգարանը, որն ունի մեզը կղանքից զատող համակարգով 6 սենյակ և 3 միզարան` 250 աշակերտի և 23 ուսուցչի համար, կառուցվել է 2008 թ. սեպտեմբերին: 

cb2009_clip_image006 cb2009_clip_image008 cb2009_clip_image010
  Այց անհատական էկոսան զուգարաններ 

Ուսուցման շնորհիվ մասնակիցները ստացան լրացուցիչ տեղեկատվություն խնդիրների լուծման ուղիների մասին: Մասնակիցներին տրվեցին էկոսան զուգարանի օգտագործման և տեխնիկական սպասարկման մասին նյութեր, տեղեկատվական թերթիկներ և պաստառներ:

<<Էկոսան>> նոր մոտեցման գաղափարը հետաքրքրեց ուսուցման մասնակիցներին և շատերն այդպիսի զուգարան ունենալու ցանկություն հայտնեցին: Քննարկումներն անցան շատ ակտիվ:

Յան-Օլօֆ Դրագներթն այց կատարեց արդեն կառուցված դպրոցական և անհատական էկոսան զուգարաններ, ուսումնասիրեց խողովակների միացումները մեզի կոնտեյներներին, լվացարաններին, կղանքի խցիկները և օդափոխության համակարգը: Փորձագետը նշեց դրական այն տեղաշարժերը, որ կատարվել են` սկսած Հայանիստում էկոսան զուգարանի կառուցումից մինչև Խաչփար գյուղի դպրոցի համար զուգարանի կառուցումը: Յան-Օլօֆ Դրագներթն իր գոհունակությունն արտահայտեց զուգարանների կառուցման որակի և տեխնիկական վիճակի մասին:

Հոդված
Տեղական <<Արարատ>> թերթում տպագրվել է հոդված` <<Հիմնախնդիրը պահանջում է լուծում>> վերնագրով, ուր լուսաբանված է էկոլոգիական սանիտարիայի ուղղությամբ ՀԿՀԱԱՇՄ ՀԿ-ի գործունեությունը: 

cb2009_clip_image012 cb2009_clip_image014
Այց դպրոցի էկոսան զուգարան

 <<Ներուժի զարգացման>> դրամաշնորհային նախագծի իրականացման արդյունքները

Նշանակալի է այն ներդրումը, որ կատարվել է էկոսան զուգարանների հետագա կառուցման և օգտագործման ոլորտում 3 մարզի 7 տեղական ՀԿ-ի, 1 միջազգային կազմակերպության, 2 գյուղի 36 բնակչի և ՀԿՀԱԱՇՄ ՀԿ-ի 8 աշխատակցի ներուժի զարգացման ուղղությամբ: Գյուղաբնակները դարձան ավելի իրազեկ, ուսուցանվեցին էկոսան զուգարանի կառուցման և տեխնիկական շահագործման մասին: Նախագծի իրականացման արդյունքում, էկոլոգիական սանիտարիա հասկացութունն ավելի խրախուսվեց և գտավ լայն տարածում:
Կազմակերպվեցին դաշտային այցեր` արդեն կառուցված էկոսան զուգարաններ (2 դպրոցական և 3 անհատական) և կոմպոստացման վայր: Շվեդիայից հրավիրված փորձագետը տվեց զուգարանների վիճակի մասին իր գնահատականը: Փորձագետի մասնակցությունն ուսուցմանը և տրված գնահատականը զգալիորեն նպաստեցին տեղական մակարդակում նորարական մտածողության զարգացմանը:
Գյուղաբնակներն ավելի ու ավելի շատ են հետաքրրքվում էկոլոգիական զուգարանի կառուցմամբ և հետագա իրականացվելիք ծրագրերի շնորհիվ հնարավոր է, որ կառուցվեն ավելի շատ դպրոցական և անհատական զուգարաններ:
Էկոսան զուգարանի կառուցման վերաբերյալ խորհրդատվություն ստանալու նպատակով, ՀԿՀԱԱՇՄ ՀԿ գրասենյակ էր այցելել մարզային ղեկավարության մի աշխատակից, ով էկոսան զուգարանի մասին տեղեկացել էր իր գործընկերներից, ովքեր մասնակցել էին երկօրյա դասընթացին:
ՀԿՀԱԱՇՄ կազմակերպությունը խրախուսել է գյուղաբնակ կանանց մասնակցությունն ուսուցմանը, ովքեր, հետագայում կկարողանան նպաստել նաև գյուղի կայուն զարգացմանը` տեղական մակարդակում սոցիալական և քաղաքական կյանքին ակտիվ մասնակցության միջոցով: Կանանց հմտությունների զարգացումը հետագայում նրանց հնարավորություն կտա մասնակցելու որոշումների կայացման գործընթացին թե ընտանիքում և թե ավելի բարձր մակարդակներում: 

cb2009_clip_image016
Խորհրդատվություն էկոսանի շուրջ

Քաղած դասերը

  • Ցանցային աշխատանքի և առանձին խմբերի միջև համագործակցության շնորհիվ ուժեղանում է կազմակերպության ներուժը
  • Կազմակերպության ներուժի ստեղծումը և զարգացումը շարունակական գործընթացներ են
  • Կազմակերպության ներուժի ստեղծումը և զարգացումը գործընկեր կազմակերպությւոնների միջև կանոնավոր երկխոսության մասն են կազմում
Մեր երեխաներին` առողջ շրջակա միջավայր, Հայաստանին` առողջ սերունդ